Op 18 juni 2012 organiseerde de werkgroep duurzaamheid en transitie van Sociaal Forum Kempen een inspiratieavond. Die inpiratieavond werd verzorgd door Pieter Lievens. Het thema: ‘Verander de wereld, begin in de Kempen (oor een veerkrachtige Kempen in tijden van mondiale crisissen).
Vijf mondiale crisissen
[toggles class=”yourcustomclass”]
[toggle title=”Economische crisis” class=”in”]Deze crisis heeft twee gezichten. Enerzijds is er de hoge werkloosheid en anderzijds de hoge staatschuld. Op dit moment 1,4 keer hoger dan dat we met ons allen in België op één jaar verdienen Elke tewerkgestelde draagt minstens 81 000 euro schuld[/toggle]
[toggle title=”Ongelijkheidscrisis”]Voorbeelden van beheerders van hefboomfondsen die 3 miljard dollar verdienden in 2011, dat vertegent de waarde van het ganse huizenbestand in Geel en Meerhout. Ze beheren ongeveer 5 biljoen dollar en hiermee hebben deze beheerders een reële waarde in handen hebben die vele malen hoger is (vandaar ‘hefboom’-fonds). Nochtans is de ganse wereldeconomie slechts 65 biljoen dollar. Is het rechtvaardig dat iemand die in 2008 medeverantwoordelijk waren voor de financiële crisis op één jaar meer verdient dan 1% van onze staatsschuld? Dat terwijl 1 miljard mensen in de wereld hebben honger en tegelijk 1,4 miljard mensen last hebben van overgewicht. Nochtans doen samenlevingen waar meer gelijkheid is doen het beter op tal van sociale indicatoren zoals aantal zelfmoorden, onveiligheidsgevoel, gevangenen, tienerzwangerschappen, vroege schoolverlaters, …[/toggle]
[toggle title=”Demografische crisis”]Van 2,5 naar 7 miljard mensen gegaan in 1 levensperiode Geeft zware druk op aarde, op energie, op ruimtegebruik, op toegang tot basis grondstoffen zoals water Als we huidige vruchtbaarheid behouden eindigen we in 2100 met meer dan 20 miljard mensen[/toggle]
[toggle title=”Grondstoffencrisis”]In verleden veel olie-ontdekkingen, nu consumeren we voor elke vat olie dat we ontdekken consumeren 5 of 6. Daarom spreken we van ‘piekolie’: de wereldproductie van olie bereikt momenteel een maximum. Er zal minder en minder olie geproduceerd worden. Nochtans is deze grondstof nodig voor tal van basisprocessen in onze samenleving. Pieter laat als voorbeeld een fragment zien van Garth Lenz op TED die vertelt over de industriële winning van olie uit teerzanden in Alberta en Brittisch Colombia in in Canada waar oerbossen worden afgegraven om de meest CO2-intensie olie te winnen op aarde. Op die manier wordt echte kost van olie duidelijk. We zijn erg afhankelijk van olie (transport, kledij, cosmetica, elektronica, plastics, medicatie,…) De eindigheid van grondstoffen is ook geldig voor koper, silicium, platina,… Deze eindigheid maakt ook dat ertsen armer worden. Rond 1900 kon in de VS ongeveer 30 kg koper gewonnen worden één ton kopererts. Op dit moment is dit rendement slechts 4,3 kg koper per ton kopererts. In 1995 was dit nog 5 kg. Statistieken eindigheid: hieruit blijkt dat voor veel grondstoffen eindigheid dichtbij is. In Europa zijn we erg afhankelijk van andere landen wat ons erg kwetsbaar maakt als regio.[/toggle]
[toggle title=”Ecologische crisis”]Gemiddeld: 1850 doden per week in België In laatste week van juni 2010: 350 doden op 1 week door hittegolf (hogere concentraties ozon en fijn stof). Filmpje ‘Act now’Stijging van 4 graden is meest waarschijnlijk voor 2100. Dit zou 7 gaden landtemperatuur betekenen voor de Kempen De opwarming heeft ook effecten op weerkundige catastrofes. Dit is verschillend per regio. In het Zuiden is de kans om slachtoffer te zijn van een weerkundig fenomeen 79 keer groter dan in het Westen. Er is de smelting poolkappen die sneller plaatsvindt dan ergste voorspellingen, ze zijn plastieke eilanden in de oceanen door vervuiling, verzuring van de Oceanen waardoor toegang tot voedsel en drinkbare bronnen in gedrang komen. Risico’s op ziekten, mislukkingen van de oogst enz. vergroten. Het klimaatprobleem is echter een sociaal probleem omdat we door ons gedrag risico’s afwentelen op het zuiden[/toggle]
[/toggles]
Besluit van deze analyse van de crisissen
Ons welzijn wordt fundamenteel, langdurig en op grote schaal ondermijnd Doorgaan met hetzelfde is geen optie. Dit is geen cultuur van de angst of doom prediken maar een analyse die oproept tot sociaal leren en tot mondiale solidariteit. Er is ook een ideologische crisis: welk systeem kan oplossing beiden? We stellen samen vast dat we geen antwoord weten. Keuzes: Mondiale solidariteit ipv rivaliteit voor grondstoffen. Het antwoord zal niet (alleen) te vinden zijn in technologische innovatie maar ook in sociale innovatie
Reflectie vanuit deelnemers:
- Een meer sociaal en gelijk Europa maken: minder loonsverschillen, …
- We moeten het echt wel zelf op lokaal niveau wachten en niet wachten tot de ‘mannen in pakken’ gaan reageren.
- Grootste dreiging voor Kempen: braindrain. Mensen (en intellect) die vertrekken naar andere oorden. Innovatieve bedrijven zouden hier moeten kunnen blijven in gezondere omstandigheden. Nochtans zien we ook dat Spaanse studenten die op uitwisseling komen naar de Kempen hier wensen te werken omdat ze minder mogelijkheden hebben in hun eigen land.
- Kinderen krijgen dit verhaal niet op school. Het is noodzakelijk dat onze kinderen op school dit verhaal krijgen in een vak en dat het moet doorsijpelen in andere vakken.
- Huidige financiële sector moet anders en er moet meer aandacht zijn voor solidariteit. -Veel van deze crisissen kunnen aanleiding geven voor onze oorlogen.
- Jongeren moeten meer geïnformeerd worden over dit verhaal zodat ze als ze van school komen weten hoe ze kunnen handelen, stemmen,…Voor nieuwe accreditaties: thema duurzaamheid/mondiale uitdagingen in onderwijs. Daarnaast moeten wij als volwassenen een voorbeeld zijn voor kinderen! We moeten het ook echt doen en uitstralen. Vaak is er gebrek aan een visie op lange termijn. We zien dit bij politici, maar ook de rol van de media is hierin ook belangrijk. We denken hierbij aan het programma ‘Zonnen en garnalen’: je kan als kijker duurzame ideeën voorstellen maar als prijs win je een vliegreis. Vaak erg dubbel. -Valkuilen in het sociale verhaal: dit moet breed en diep bekeken worden.
- Tim Jacksons ‘welvaart zonder groei’. De aarde is eindig. We kunnen niet eindeloos groeien in een eindig systeem. De reflex van groei is niet de juiste reflex (zoals nu met Hollande in Frankrijk). In absolute termen groeit de CO2 uitstoot gelijk met de economie. Vervuiling en economische groei gaan sowieso samen ook als we ‘immaterieel’ groeien. Uit vergelijking van de cijfers tussen 1990 en nu blijkt dat er nauwelijks een verbetering van C02intensiteit van elke geproduceerde dollar is opgetreden. Tim Jackson rekende uit dat we met een bevolking van 9 miljard mensen en een jaarlijkse groei van 2% (wat niet veel is) een verbetering van CO2-uitstoot met factor 130 per dollar noodzakelijk is om de doelstellingen van het IPCC te halen. Dit is onmogelijk. Daarom moeten we evolueren naar een totaal ander systeem. In 2050 kan het huidige kapitalistische systeem in zijn huidige vorm niet meer bestaat. Efficiëntie als strategie om tegemoet te komen aan de grondstoffencrisis en de ecologische crisis volstaan niet. We moeten gaan naar een strategie van sufficiëntie. Niet slimmer consumeren maar minder.
Als je kijkt naar deze uitdagingen moeten we doen aan lange-termijn-denken. Politici denken en werken te vaak in periodes van verkiezingstijden. We moeten ‘glocaliseren’. Eigenlijk is er ook een technologie-crisis: alles gaat zo snel en is zo complex dat je als individu het geheel niet meer kan zien. Technische toepassingen leiden tot sociale veranderingen. Pieter geeft hierbij het voorbeeld van de koolstof kredietkaart die aan elke wereldbewoner kan gegeven worden en die hem recht geven op een bepaalde uitstoot. Telkens iemand een vlucht boekt, gaat het krediet van zijn kaart. Is het krediet (voor dat jaar) op, moet hij dit inkopen bij (bv. iemand uit Afrika) die niet veel vliegt. Op die manier zie je de werkelijke kost van vliegen en installeert het een mechanisme van solidariteit en herverdeling Opvallend: er wordt terug geluisterd naar filosofen, ook in de media. Daarnaast hebben we ook andere categorieën van mensen nodig om te komen tot het uitdenken van een nieuw systeem. Pieter geeft aan dat we sowieso alle verschillende disciplines nodig hebben en haalt het voorbeeld van Filosoof Hans Achterhuis aan die vier systemen bespreekt die in onze regio’s gebruikt werden in de middeleeuwen om mensen toegang te geven tot goederen en diensten, nog voor het kapitalisme was ‘uitgevonden’. Concreet gaat het om (de twee belangrijkste volgens Pieter) de principes van:
- De ‘commons’: heidegebieden of bossen die men ook ‘gemeengronden’ noemde. Hiervan konden minder welstellende mensen (onder bepaalde voorwaarden) gebruik van maken om hun vee te laten grazen of turf te steken.
- De vele vormen van giften en overdracht van goederen en diensten buiten het geldsysteem om zoals cadeaus, transfers binnen familieverbanden of diefstal Ze kunnen een idee geven over hoe een niet groei-georiënteerde economie er kan uit zien.
Presentatie Werkgroep duurzaamheid en transitie (door Bieke)
Werkgroep binnen Sociaal Forum Kempen. We zijn een regionaal platform. We willen reeds bestaande initiatieven ondersteunen, ervaringen uitwisselen, achtergrondinfo aanbieden, uitwisselen en elkaar versterken, oplijsten toekomstprojecten, … Onze werkgroep: we zoeken nog mensen die mee willen aansluiten, met lokale transitiegroepen en letsgroepen in. Doelstelling is transitie en veerkracht in Kempen verhogen.
Wat is veerkracht?
Begrip uit psychologie maar hier toegepast op een samenleving, het sociaal systeem, Kempen. Veerkracht is het vermogen hebben om ons aan te passen aan een de huidige situatie. Hoe kunnen wij als Kempen ons aanpassen aan huidige crisissen? Geen maatregelen op korte termijn maar gezamenlijk zoeken naar hoe we meer mens kunnen worden. Veerkracht zet in op verbondenheid, in diversiteit en op lokaal vlak. Duurzaamheid is balanceren tussen veerkracht en efficiëntie.
Wat is transitie?
We beseffen dat we op een historisch kruispunt staan. Kiezen we voor een gecontroleerde transitie waarin we anticiperen of voor een abrupt opgelegde transitie? We moeten een goed beeld op de toekomst hebben: hoge levenskwaliteit die samen gaat met een kleine ecologische voetafdruk, een klein materiaalgebruik en een rechtvaardige verdeling.
Transitie betekent dan concreet: de-materialiseren en consumptie energie met factor 10 laten dalen tegen 2050. (bv: nu één gsm om de 3 jaar, is in factor 10 wordt 1 nieuwe GSM om de 30 jaar of een auto die 7l/100 km verbruikt moet een vervoerswijze worden die 0,7l/100 km realiseert. Als we een rechtvaardige samenleving willen dan kunnen we niet met ganse wereld hetzelfde consumeren als wij. Wij zullen moeten inleveren op productie en consumptie. We moeten zoeken naar manieren om dat te doen met behoud van levenskwaliteit.
Ons systeem is in crisis. Ons doel is een rechtvaardige samenleving. Vraag is hoe we als SFK, als individu, als organisatie,… hiermee omgaan. Er moeten keuzes gemaakt worden: welke transitiepaden willen we kiezen? Er zijn transitie-experimenten nodig en onze ideeën in oplossingen gieten. Zie slide: 12 werkprincipes (David Holmgren)
Voorbeelden van veerkracht uit het buitenland
Zaken gemeenschappelijk gebruiken: www.spullendelen.nl
Workshop om dingen te herstellen ipv weg te gooien: www.repaircafé.nl
Kledij ruilen: www.swishing.be
Lokale en seizoensgebonden voeding: www.voedselteams.be
Antwoorden op piekolie: www.powerofcommunity.org
Transitiebeweging die wereldwijd bestaat: www.tranitiontowns.nl
via Ted.com: Rob Hopkins, beschikbaar met Nederlandse ondertiteling
Vier belangrijkste domeinen waarop vooruitgang moet geboekt worden om factor 10 te realiseren: Bouwen en wonen: is van de vier domeinen allicht het makkelijkst te realiseren. De techniek van bio-ecologisch bouwen is voor handen, snel beschikbaar en technisch makkelijk realiseerbaar (low hanging fruit) Transport en mobiliteit is allicht moeilijker vooral omwille van de eindigheid van de metaalvoorraden om bijvoorbeeld elektrische auto’s op grote schaal te produceren. Voedsel komt neer op vleesreductie, lokaal en seizoensgebonden consumptie Vrije tijd (zie ook: Terra Reversa van Peter Tom Jones en Vicky Demeyere)
Andere voorbeelden en reacties vanuit deelnemers
- Velt
- Lokale voedseldepots (voor lokale en duurzame boeren)
- Het zou sterk zijn als Oxfam ook dit soort projecten mee aanstuurt, naast hun projecten in het Zuiden.
- Om verandering te krijgen is macht nodig. Maar machtstructuren zijn anders.
- Als we mensen mee krijgen we vanzelf macht De macht van verandering. -Er is een kleine sterke groep die verandering wil. Naast de kracht van burgers hebben we ook krachtige leiders en politici. De crisis van de ideologie en het gebrek aan leiders. Er bestaat reeds veel in Vlaanderen rond thema duurzaamheid. Transitie kan extra impuls geven.
- Rol SFK: -Vraag en aanbodprincipe omdraaien. Kracht individuele consument is sterk maar moet ook samengaan met verandering van structuur en systeem.
- Idee nog meer verspreiden, mensen wakker maken en handelen. -Politieke bewegingen maken die het systeem veranderen.
Toekomstprojecten voor de Kempen: voorstellen vanuit de werkgroep Sociaal Forum Kempen
- Eetbare bomen op gemeenschappelijke gronden: planten is op zich al toekomstgericht denken; je creëert betaalbare en toegankelijke voeding; kastanjes hebben voedingswaarde die gelijk is aan rijst; koppelen aan sociaal gebeuren, signaal aan politici
- Kempen vrij van zwerfvuil
- Kledingruilen
- Volkstuintje of moestuintjes
Ondersteunende website waar dit soort projecten concreet zou kunnen worden. Hiervoor verwijzen we naar het document ‘toekomstprojecten voor de Kempen’, ook beschikbaar op de website. www.sociaalforumkempen.be. Er werden door de werkgroep duurzaamheid drie projecten naar voor geschoven waar mensen hun engagement (geven en ontvangen) kunnen kenbaar maken. Surf hiervoor naar: http://tobedo.businesscatalyst.com/index.html. Je kan ‘meedoen’ en als klas, organisatie, individu, groep,… mee inschrijven of suggesties doen.
Ik verander de wereld door te geven en te ontvangen
Deelnemers noteren op post-its antwoorden op de vragen:
- Wat wil ik doen?
- Wat heb ik hiervoor nodig?
De post-its worden vooraan samengebracht in een engagementsboom
1. Wat kan ik geven?
Ik verander de wereld en ik…
- geef een tuin om te delen
- begin met muziek gekoppeld aan bewustwording en ondersteuning en verandering: Dance 4 change!
- geef energie en enthousiasme
- organiseer repaircafés: ruimte, promo, ideeën, administratieve en logistieke ondersteuning
- zet expertise in over hoe we sociale media kunnen inzetten om deze kennis bekend te maken aan vele mensen en aan te zetten tot actie
- realiseer een tuindeelproject op Vlaams niveau (www.tuindelen.be)
- begin bij mezelf door te consuminderen
- geef een deel van mijn vrije tijd
- geef ‘duurzaam’ werk
- ga meer streekproducten en seizoensproducten gebruiken in mijn keuken
- ga doen: deel van transitieproject Scherpenheuvel-Zichem, eigen groenten leren kweken
- werk als vrijwilliger bij Oxfam, bij een welzijnsschakel…
- bij mijn voorziening waar ik maandelijks met mensen met een licht mentale handicap ga zwemmen, een uitstap mee begeleidt, een vrijwilligersactiviteit mee help begeleiden. Kinderkleren, eigen kledij, speelgoed, boeken, fietsen geven we door aan vrienden en familie die dit positief accepteren
- zet me in als vrijwilliger binnen de Fair Tradebeweging in mijn gemeente met speciale aandacht voor de verbinding tussen landbouw in Noord en Zuid
- geef workshops, cursussen, advies, voordrachten (permacultuur, eetbare tuinen, naailes)
- enthousiasme
- ga onze straten groener maken
- ik wil mee nadenken, mensen aanzetten tot denken, mensen bewust maken en mobiliseren en tot actie aanzetten
- zal positieve alternatieven delen en verspreiden
- bak brood met biologisch-dynamische producten binnen een voorziening die werkt voor mensen met een handicap.
- wil mijn kennis (permacultuur, natuurlijke woningbouw) aanwenden tot bewustmaking, verspreiding, verdieping,…
- vervoer me nog milieubewuster -ga downshiften = meer kunnen (ver)delen
- ga cosmetica afschaffen
- zet buurtwerk (zoals de BINS) voor uitleendienst van materiaal op
- ruil met mijn buur kinderkleding, als deze kledij te klein wordt voor de kinderen van mijn buur, dan krijgen we die voor onze beide jongens, als wij het niet meer nodig hebben, geven we het terug zodat weer anderen het kunnen gebruiken, een buurvrouw komt me soms de overschot brengen van een maaltijd, ik ga soms voor haar spullen wegbrengen naar het web
2. Ik verander de wereld en ik zoek hiervoor … (ik heb nodig):
- nieuwe input, ideeën, een forum
- Contact (netwerking) -Gelijkgestemden
- (h)erkenning van het “probleem”
- Energie, tijd en geld
- Promotie campagnes voor “natuurlijke” schoonheid
- betere informatie over het wereldgebeuren: voordrachten, film,…
- nieuwe leden voor SFK en WG duurzaamheid -een publiek dat verbondenheid, mogelijkheden etc. geeft
- tijd en een werkgever of collega’s die tijd nemen belangrijk vinden
- medestanders, gelijkgezinden, bondgenoten
- verbinding met anderen nodig die de pijn om de wereld durven delen en er durven over spreken
- informatie en mensen om info te delen
- overtuigingskracht om alle mensen in dezelfde richting te krijgen. Ik wil verschillende goede voorbeelden geven om win-win situaties te duiden
- enthousiaste burgers die mee in dit verhaal willen stappen
- een goed idee
- minder CO2 uitstoot owv minder transport = minder wagens = minder doden ik steun lokale telers
- mensen die een geveltuintje willen aanleggen of bloembakken zetten evt met steun van de gemeente om tegels te verwijderen en bomen in de straat te zetten
- vrijwillige procesbegeleiders
- respectvolle afnemers (biologisch dynamische bakkerij)
- lezers met een open geest die geprikkeld willen worden. ik zoek voor de organisatie van een repaircafé: vrijwilligers om de ateliers te begeleiden én deelnemers
- mensen die goesting hebben om deel te nemen aan ons tuindelen project : aanbieders van tuinen, tuiniers (tuindelen.be)
- ik zoek iemand die wat kent van biomoestuinieren
- mensen die nog wakker moeten gemaakt worden en meer verbinding
- geduld
Aan de slag
- Aansluiten bij de werkgroep duurzaamheid? bieke.suykerbuyk@warande.be
- Vragen over Sociaal Forum Kempen? info@sociaalforumkempen.be
- ‘Dealing with global challenges’ inge.vervoort@khk.be
- Er worden flyers uitgewisseld over Dance4Change en Dealing with global challenges
Bedankt voor uw enthousiaste aanwezigheid, we hopen contact te houden en u te begroeten op één van onze andere initiatieven.